Diyet Gerçekten Nedir?: Diyet Konusunda Doğru Bilinen Yanlışlar

Diyet denince çoğu kişinin aklına hızla kilo vermek, uzun süre aç kalmak veya belli yiyecekleri tamamen hayatından çıkarmak geliyor. Peki, gerçekten diyet bu mu? Aslında değil. Çünkü diyet, bu dar anlamın çok ötesinde beslenme düzeni oluşturmak isteyenlerin tercih edeceği bir planlama hali. Yani diyetin temelinde sadece kilo vermek değil, kişinin ihtiyaçlarına uygun düzenli bir beslenme planı oluşturmak yatıyor.

Ancak günümüzde diyetle ilgili birçok yanlış bilgi, bu sürecin zorlu ve sürdürülemez olduğu algısını yaratıyor. Bu da kişilerin sürdürülebilir bir beslenme planı oluşturmasından öte anlık bir kurtarıcı olarak diyet mekanizmasını devreye sokmasına neden oluyor. “Peki, bunu nasıl değiştireceğiniz?” diyorsanız diyet hakkında doğru bilinen yanlışları öğrenerek doğru beslenme algımızı yeniden yapılandırmamız mümkün.

O halde gelin, diyet mitlerini keşfederek aklımızdaki “Diyet nedir?” sorusunu doğru cevaplarla yeniden cevaplayalım.

Diyet kelimesi, çoğu kişi tarafından sadece kilo vermekle bağdaştırılır. Ancak diyet, kilo vermekten çok daha fazlasıdır. Çünkü diyet, bir bireyin sağlık hedefleri doğrultusunda belirlenmiş, dengeli ve sürdürülebilir bir beslenme düzenidir. Bu nedenle de sadece zayıflama amacıyla değil; enerji seviyesini artırmak, kas gücünü geliştirmek, bağışıklık sistemini güçlendirmek veya belirli bir hastalığı yönetmek için de uygulanır.

Kısacası her bireyin ihtiyaçları farklıdır ve diyet bu ihtiyaçlara göre şekillenir. Diyabet gibi kronik hastalıkların yönetiminde, atletik performansı artırmada ya da genel sağlığı iyileştirmede diyet vazgeçilmez bir araçtır. Zayıflama, diyetin yalnızca bir yan ürünü olabilir.

Popüler diyet trendlerine bakıldığında karbonhidratların tamamen kötü bir besin grubu olduğu algısına kapılmak mümkün. Ancak karbonhidratlar, vücudun ana enerji kaynağı olan makro besinler arasında yer alır. Yani karbonhidratlar, kötü besinlerden öte vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için tüketilmesi gereken besinlerdir.

Karbonhidrat tüketimi ile ilgili sorun ise rafine karbonhidratlar (beyaz ekmek, şekerli atıştırmalıklar) ile kompleks karbonhidratların (tam tahıllar, sebzeler, baklagiller) ayrımının yeterince yapılmaması. Kompleks karbonhidratlar; lif ve diğer besin maddeleri açısından zengindir, uzun süre tokluk hissi sağlar. Bu nedenle dengeli bir diyette karbonhidratları tamamen beslenme planından çıkarmak yerine işlenmiş karbonhidrat tüketimi sınırlanarak kompleks karbonhidratlara yer verilir.

Diyet, genellikle belirli bir süre yapılan ve ardından eski alışkanlıklara dönülen bir süreç olarak algılanır. Bu yaklaşım da yeterli ve dengeli bir beslenme alışkanlığı oluşturmayı engelleyebilir. Oysa diyet geçici bir program değil, uzun vadeli bir yaşam biçimi olmalıdır. Diyetin amacı sadece birkaç hafta veya ay için değil, uzun süreye yayılan sürdürülebilir beslenme alışkanlıkları kazandırmaktır. Bu da vücut için belirli bir detoks yapmaktan öte dengeli bir beslenmeyi yaşamın bir parçası haline getirmeyi ifade eder.

Bir diğer yaygın yanlış bilgi de yağların tamamen diyetten çıkarılması gerektiğidir. Oysa yağlar da vücudun enerji üretimi için gerekli besin gruplarıdır. Buradaki sorun ise tıpkı karbonhidratlarda olduğu gibi yağ türleri ile alakalıdır.

Yağ türleri; trans, doymuş ve doymamış yağlar olarak üç gruba ayrılır. Genel olarak doymamış yağlar, kimyasal yapıları bakımından kolesterol seviyesini dengede tutmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle dengeli bir beslenme planı için günlük tüketimde yağ seçeneği olarak daha çok doymamış yağların, özellikle de tekil doymamış yağların tercih edilmesi önemlidir.

Glutensiz beslenme son yıllarda popüler hale gelen bir beslenme biçimidir. Ancak çölyak hastalığınız veya glutene karşı hassasiyetiniz yoksa glutensiz beslenme, vücudunuza ekstra fayda sağlayacak bir düzen değil. Çünkü gluten; aslında buğday, arpa ve çavdar tanelerinde bulunan bir proteindir.

Bir sağlık uzmanı, çölyak hastalığı veya glutene karşı hassasiyeti olan kişilere tabii ki glutensiz beslenme planı önerebilir. Ancak bu sağlık sorunlarınız yoksa ve yine de glutenden kaçınıyorsanız vücudunuzun bu protein dizisinde bulunan besin ögelerinden yararlanmasını engelleyebilirsiniz.

Unutmayın ki glutensiz diyet, kilo vermek için tasarlanan bir beslenme planı değildir. Bu nedenle de herhangi hassasiyetiniz yoksa diyet planında gluten bulunan gıdalara da yer verilebilir.

Sosyal medyada, internette veya arkadaşlarınızla konuşurken bile kolaylıkla pek çok diyet planına ulaşmanız mümkün. ”Şu diyeti dene. Ben çok iyi sonuç aldım.” cümlesi ise bu konuda sıkça duyulan söylemler arasında. Ancak unutmayın ki her bireyin yaş, cinsiyet, genetik yapı, aktivite düzeyi ve sağlık durumu farklıdır. Bu nedenle tek bir diyet herkes için uygun olamaz.

Kişiye özel bir beslenme programı; bireyin ihtiyaçlarını, hedeflerini ve yaşam tarzını dikkate alır. Bu nedenle bir diyet planını uygulamadan önce yaşam tarzınıza ve genel sağlık durumunuza uygun bir beslenme programı oluşturmak için mutlaka bir beslenme uzmanından destek almayı ihmal etmeyin.

Kısacası diyet sadece kilo vermek veya belirli yiyeceklerden uzak durmak anlamına gelmez. Vücudunuzun ihtiyaçlarına göre dengeli bir beslenme düzeni oluşturmanın temelini atmanın yolu diyetten geçer. İhtiyaçlarınıza ve genel sağlık durumunuza göre şekillendirilmiş bir diyet yalnızca fiziksel sağlığınıza değil, zihinsel ve duygusal sağlığınıza da katkı sağlar. Bu durumun bir örneği de beslenme alışkanlıklarının yaşam süresine etkisini gözler önüne seren Blue Zones diyeti. Blue Zones diyetinin ne olduğunu ve temel prensiplerini öğrenmek için “Blue Zones Diyeti Nedir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.