Dijital dünya, günümüzde hayatımızın ayrılmaz bir parçası. İş, eğitim, iletişim ve eğlence gibi farklı amaçlar doğrultusunda dijital araçlardan yararlanıyoruz. Neredeyse gün boyunca dijital cihazların sunduğu imkanları kullanıyoruz. Nasıl mı? Mesela özel sektörde çalışan bir kişinin klasik bir iş gününe bakalım. 

Bu kişi, işe geldiğinde bilgisayarının başına oturur ve işlerinin çoğunu bilgisayardan halleder. Bu sırada gündemi takip etmek için sosyal medyadaki gelişmelere bakar. İşi bitip eve dönerken ailesi ve arkadaşları ile haberleşmek için mesajlaşma uygulamalarını kullanır. Eve gelip dinlenmek istediğinde de televizyonu açar ve en sevdiği diziyi izler. Kısacası bu kişi, her anında bir ekrana bağlı halde gününü geçirir. 

Üstelik bu durum sadece bir örnekten öte pek çok kişinin hayatının özeti. Araştırmaya göre dünya genelinde insanların günde yaklaşık 7 saatini internete bağlı ekranlarda geçirdiği biliniyor. Tabii ki bu sürenin yapılan işe veya sosyal medyada harcanan zamana göre daha da artması mümkün. Bu denli yoğun bir şekilde dijital cihazlarla zaman geçirmenin ise hayatımıza bir etkisi mevcut. O da dijital tükenmişlik. Peki, dijital tükenmişlik tam olarak nedir?

Gelin, bu sorunun cevabını bulmak ve dijital tükenmişlikle baş etme yöntemlerini keşfetmek için tüm detaylarıyla dijital tükenmişliği incelemeye başlayalım. 
 

Dijital tükenmişlik veya diğer adıyla dijital yorgunluk, aslında teknolojinin hayatımızdaki yerinin artması ile ortaya çıkmış bir kavram. Bu kavramı ise dijital cihazlarla yoğun etkileşim sonucu ortaya çıkan tükenmişlik ve yorgunluk hali olarak tanımlamak mümkün. 

Teknoloji kullanımı artış gösterdikçe dijital tükenmişliğin herkesi etkileyebilecek bir durum haline gelmesi de kaçınılmaz. Özellikle genç nesillerin dijital ortamlarda daha yoğun bir şekilde zaman geçirdiği düşünüldüğünde teknoloji kullanımının tetiklediği dijital tükenmişlik ile baş etmenin önemi daha büyük bir öneme sahip. Çünkü bu yorgunluk hali, sadece anlık bir zihinsel yorgunluktan öte farklı açılardan da kişilerin hayatını etkileyebilir. “Peki, nasıl?” diyorsanız dijital tükenmişlik kontrol alınmadığı takdirde bu yorgunluk halinin ortaya çıkarabileceği etkileri daha detaylı incelemekte fayda var.
 

Dijital tükenmişlik, dijital cihazlarla ve ekran başında fazla zaman geçirmek ile ilgilidir. Ekran başında geçirilen süre artış gösterdikçe bu durum kişilerin daha yorgun ve halsiz hissetmesine neden olabilir. Ancak dijital yaşam ve gerçek yaşam arasında dengeli bir düzen kurulmadığı müddetçe bu yorgunluk hali zamanla tükenmişlik hissinin artmasına sebep olarak kişilerde mental ve fiziksel açıdan çeşitli etkilerin ortaya çıkmasının önünü açabilir. Bu etkileri ise genel olarak şu şekilde sıralamak mümkün: 
 

• Gerçek hayata karşı duyarsızlık ve motivasyon kaybı
• Çalışma ve öğrenme performansında düşüş 
• Değersizlik hissi 
• Sürekli uykusuz ve yorgun hissetme 
• Uyku düzeninin bozulması 
• Kas ve baş ağrıları

Kısacası dijital tükenmişlik fark edilip kontrol altına alınmadığı müddetçe yaşam kalitesini düşüren etkilere sebep olabilir. 

Aslında bu durum, dijital çağda yaşayan pek çok kişinin ortak endişesi. Deloitte tarafından yapılan bir araştırmaya göre dijital cihaz kullanıcılarının %39’u, dijital alanda geçirilen çok fazla zamanın fiziksel sağlıkları üzerindeki olası olumsuz etkilerinden endişe duyduğunu belirtiyor. Ayrıca araştırmaya katılanların üçte biri de dijital cihaz kullanımının duygusal sağlıklarına etkisinden tedirgin oluyor. 

Ancak unutmayın ki dijital deneyiminiz tamamen sizin kontrolünde. Bu nedenle dijital cihazların sizi yönettiği değil, sizin dijital cihazlarınızı yönettiğiniz bir düzen ile dijital tükenmişlikle başa çıkabilirsiniz.

“Peki, nelere dikkat etmeliyim?” diyorsanız şimdi, dijital tükenmişlik ile baş etmek ve hatta dijital tükenmişlik yaşamamak için dikkat etmeniz gerekenleri inceleyelim.
 

Ekran Sürenizi Azaltmaya Özen Gösterin

Tabii ki her şeyin dijital dünyada yer aldığı bu dönemde dijital cihazlardan tamamen kopmak pek mümkün değil. Özellikle işiniz gereği sürekli bilgisayar başında vakit geçirmek durumundaysanız. Ancak iş ve kişisel yaşamı dengelemek, aynı zamanda kendinize daha fazla zaman ayırmak için ekran karşısında geçirdiğiniz süreyi azaltabilirsiniz.

Örneğin yoğun bir çalışma gününün ardından sosyal medyada veya televizyon karşısında vakit geçirmek yerine yürüyüşe çıkmayı ya da kitap okumayı deneyin. Böylece dijital cihazlardan uzakta zaman geçirerek ekran sürenizi düşürebilir ve buna bağlı olarak dijital tükenmişliğe karşı önlem alabilirsiniz.

Ekran süresini azaltmak için uygulayabileceğiniz dijital detoks hakkında daha detaylı bilgi için “Dijital Detoks: Teknolojiyi Sağlıklı Kullanma Yolları” yazımızı okuyabilirsiniz.

Kullandığınız Uygulamaları Gözden Geçirin

Dijital tükenmişliğin nedeni dijital cihazlar olarak ifade edilse de aslında cihazların kullanım süresini etkileyen nokta içerisindeki uygulamalar. Örneğin akıllı telefonları sadece başkalarını aramak için değil; sosyal medyaya göz atmak, haberleri okumak, e-postamızı kontrol etmek gibi farklı amaçlara yönelik kullanabiliriz. Tüm bunları yapmamızı sağlayan araçlar ise akıllı telefonlar içerisinde yer alan mobil uygulamalar. Bu nedenle dijital cihazlarınızın kullanım süresini dengelemek için kullandığınız uygulamaları gözden geçirmenizde fayda var.

Kullandığınız ve kullanmadığınız uygulamalara göre dijital cihazlarınızda bir düzenleme yapabilirsiniz. Bu düzenleme aynı zamanda dijital dağınıklığın önüne geçerek kullanmak istediğiniz uygulamalara daha kolay bir şekilde ulaşmanıza yardımcı olabilir. Ayrıca dikkatinizi dağıtmaması için sürekli kontrol etmek zorunda olmadığınız uygulamaların bildirimlerini kapatabilirsiniz.

Size Hız Katacak Çözümleri Tercih Edin

Dijital alanda aradığınız bilgiye ve ihtiyacınız olan dosyaya hızlıca ulaşamamak, dijital cihazların kullanım süresini arttıran bir durum. Bunun bir nedeni ise yukarıda da bahsettiğimiz gibi dijital dağınıklık. Yani uygulamalar, dosyalar, klasörler gibi dijital alanda bulunan her unsurun belirli bir düzen içinde yer almaması, aradığınız bilgiye hızlıca ulaşamamanıza neden olabilir.

Ancak bu durumun başka bir nedeni daha var. O da aradığımız bilgi için gerçekleştirilen kapsamlı araştırma süreci. Eğer işinizi kolaylaştıracak uygulamalardan destek almazsanız bu araştırma uzun bir süre boyunca devam edebilir. Bu da ekran başında geçirdiğiniz süreyi artırırken dijital yorgunluğa yol açabilir. Peki, ne yapmalı?

Aslında sürekli gelişen dijital dünyada her ihtiyaca yönelik bir araç bulmak mümkün. Örneğin yapay zeka destekli sohbet botları, araştırma sürecine hız katmak isteyenlerin artık ilk tercihleri arasında. Kısacası teknolojinin sunduğu imkanlarla bilgi arayışında daha hızlı ve pratik olmak mümkün. Sadece ihtiyacınıza yönelik araçları çıkararak hem dijital dağınıklığa çözüm bulabilir hem de bilgi arayışına pratik çözümler üretebilirsiniz. Böylece dijital cihazlarda daha fazla zaman kaybetmeden aradığınıza kolaylıkla ulaşabilirsiniz.

Hobilerinize Zaman Ayırın

Teknolojik cihazları kullanım alışkanlıklarınızda ve dijital alanda yapacağınız düzenlemeler, tükenmişlik için oldukça önemli olsa da gerçek hayatta kendinize ayırdığınız zaman da dijital dünya ile dengeli bir bir bağ kurmak için o kadar önemli. Bu nedenle sadece dijital dünyaya değil, kişisel hayatınıza ve hobilerinize de odaklanmayı unutmayın.

Hayatın yoğunluğundan kaynaklı bazen kendinize zaman ayırmanız güç hale gelebilir. Ancak bu durum dijital tükenmişliğin etkilerinin daha yoğun bir şekilde yaşanmasına neden olabilir. Bu nedenle zevk aldığınız aktiviteleri bulup onlara zaman ayırmaya özen gösterin. Böylece dijital dünyadan çıkarak gerçek hayata dönebilir ve kendiniz için daha verimli etkinlikler yapabilirsiniz.

Kısacası dijital tükenmişlik, çağımızın koşulları nedeniyle ortaya çıkan bir tükenme hali olsa da alacağınız önlemler ile bu durumla baş edebilirsiniz. Unutmayın ki dijital dünyanın bir parçası olmanın avantajları olduğu gibi dijital tükenmişlik gibi olumsuz etkileri de mevcut. Bu etkilerden bir diğeri de sosyal medya kullanımı ile hayatımıza giren FOMO. Kaçırma korkusu olarak bilinen FOMO, aynı zamanda ekran bağımlılığını da artıran bir yapıya sahip. “Peki, FOMO neden olur?” diyorsanız tüm detayları ile kaçırma korkusunu ele aldığımız “Kaçırma Korkusu: FOMO Nedir, Etkileri Nelerdir?” yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.