Vücudumuzdaki yaşamsal fonksiyonların devamlılığı ve ideal bir şekilde işlemesi için tüm sistemlerin düzgün bir şekilde çalışması oldukça önemli. Vücudumuzdaki sistemlerin çalışmasına katkı sağlayan haberciler ise tabii ki hormonlar.

Ancak biliyoruz ki vücudumuzda metabolizmadan duygusal duruma, büyümeden cinsel gelişime kadar birçok temel süreci kontrol eden pek çok hormon salgılanıyor. “Peki, hangi hormon ne işe yarıyor?” diyorsanız gelin, bu sorunun cevabını öğrenmek için hormonların ne olduğunu, nasıl çalıştıklarını ve vücudumuzdaki başlıca hormonların işlevlerini daha yakından inceleyelim.

Hormonların özelliklerine geçmeden önce genel sağlığımız için önemli bir yere sahip olan hormonun ne olduğunu ve nasıl üretildiğini açıklamakta fayda var.

Hormonları vücudun endokrin sisteminde üretilen ve kan dolaşımı ile diğer organlara, dokulara, kaslara taşınarak vücuttaki farklı işlevleri kontrol eden kimyasal haberciler olarak tanımlamak mümkün. Her biri vücudun farklı bölgelerinde üretilen hormonlar, kan yoluyla hedef hücrelere taşınır ve burada belirli işlevleri düzenlemek için sinyaller gönderirler. Bu sinyaller sayesinde de büyüme, metabolizma, üreme, bağışıklık sistemi ve duygusal durum gibi birçok hayati sürecin işleyişine katkı sağlarlar.

Peki, hormonlar nasıl üretilir? Hormonlar, genellikle endokrin sistemimizi oluşturan özel bezler sayesinde üretilir ve salgılanır. Tiroit, pankreas, hipofiz ve böbrek üstü bezleri ise hormon üretimine destek sağlayan bezler arasında yer alır. Ancak bu bezler dışında böbrek, bağırsak ve karaciğer gibi organlardan da hormon salgılanabilir.

Salgılanan her bir hormonun ise vücudun farklı sistemlerinde bir etkisi ve belirli bir görevi bulunur. Örneğin insülin hormonu kan şekeri seviyelerini düzenlerken tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonu ise metabolizmayı hızlandırmaya yardımcı olur.

Kısacası hormonlar, vücut içinde farklı sistemlerin işleyişi için bir denge kurmaya çalışan sinyal göndericilerdir. Bu sinyallerde yaşanan bir aksaklık ise dengenin bozulmasına sebep olarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.

Hormonlar ise steroidler, amino asit türevleri, polipeptitler ve proteinler dahil olmak üzere çeşitli sınıflara ayrılır. Her bir hormon sınıfı da kimyasal özellikler ve boyut gibi genel moleküler yapıları açısından farklılık gösterir. Yapısal farklılıkların bir sonucu olarak da hedef hücrelerine girip giremedikleri ve bu hücrelerin aktivitesini nasıl düzenledikleri açısından etki mekanizmaları farklılaşır.

İnsan vücudunda, her biri farklı etkiye sahip pek çok hormon salgılanır. “Peki, vücudumuzda kaç hormon var?” diyorsanız yapılan araştırmalar sonucunda insan vücudunda 50’den fazla hormon tespit edildiğini söylemek mümkün. Tabii ki bu hormonlar arasında adını sıkça duyduğumuz seçenekler mevcut. Şimdi, özellikleri ve vücudumuzdaki işlevi ile bu hormonları daha yakından tanıyalım.

İnsülin

İnsülin, pankreasta üretilen ve vücuttaki kan şekeri seviyesini düzenleyen bir hormondur. Yemek yediğimizde, besinler kan şekeri seviyesinin yükselmesine neden olur ve pankreas bu artışı dengelemek için insülin salgılar.

İnsülin hormonu, glikozun hücrelere taşınmasına ve burada enerji olarak kullanılmasına yardımcı olur.

Adrenalin (Epinefrin)

Adrenalin, diğer bir adı ile epinefrin, böbrek üstü bezlerinden salgılanan ve vücudu "savaş ya da kaç" tepkisine hazırlayan bir hormondur. Stresli veya tehlikeli bir durumla karşılaştığınızda, adrenalin hızla devreye girerek kalp atışını hızlandırır, kan basıncını yükseltir ve enerji seviyesini artırır. Yani adrenalin, vücudu hızlı bir şekilde hareket etmeye ve stresli anlarda tepki vermeye hazırlar.

Melatonin

Uyku ve uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormon olan melatonin, vücuda uykuya geçmesi için beyinde bulunan pineal bezi tarafından salgılanır.

Vücudun sirkadiyen ritmi ile doğrudan bağlantılı olan melatonin hormonunun salgılanma seviyesi, aslında vücudun ışığa maruz kalmasına göre değişir. Gece ve karanlık ortamlarda vücudun uykuya geçmesi için daha çok melatonin hormonu salgılanırken aydınlık ortamda melatonin salgılanması azalır.

Melatonin hormonunun işlevi ve üretiminden de anlaşıldığı gibi uyumadan önce yapay ışık kaynaklarına maruz kalmak, özellikle de yatmadan önce elektronik cihaz kullanımı, melatonin üretimini baskılayabilir. Bu nedenle uyku düzeni oluşturmak için karanlık bir ortamda dinlenmek ve uykuya geçmeden önce ekranlardan uzak durmak oldukça önemli. “Peki, başka nelere dikkat etmeliyim?” diye merak ediyorsanız uyku düzeni oluşturmak ve dikkat edilmesi gerekenleri keşfetmek üzere “Düzenli Uyku Rehberi: Uyku Düzeni Oluşturmak İçin Nelere Dikkat Edilmeli? ” yazımızı okuyabilirsiniz.

Östrojen

Östrojen, kadınlarda üreme sisteminin işleyişini düzenleyen ana hormon olarak karşımıza çıkar. Yumurtalıklar ve böbrek üstü bezlerinden salgılanan östrojen, adet döngüsünün düzenlenmesinde ve üreme sağlığında önemli bir rol oynar.

Ancak şunu belirtelim; bu hormon, tabii ki sadece kadın bedenine özgü değil. Erkeklerde kadınlardan daha düşük seviyelerde de olsa östrojen salgılanır. Tıpkı kadın bedeninde olduğu gibi erkek bedeninde de üreme sisteminin işleyişini düzenleme görevi görür.

Ayrıca üreme sistemindeki işlevi dışında östrojen üretimi, kemik sağlığı açısından da oldukça önemli bir yapıya sahip. Menopoz döneminde östrojen seviyelerinin düşmektedir. Bir kadının hayatındaki geçiş dönemlerinden biri olan menopoz hakkında daha detaylı bilgi almak için “Kadınlar İçin Özel Rehber: Tüm Detayları ile Menopoz Dönemi” yazımızı okuyabilirsiniz.

Testosteron

Testosteron da tıpkı östrojen gibi aslında hem erkeklerde hem de kadınlarda bulunan ancak erkeklerde daha yüksek miktarda üretilen bir hormondur.

Erkeklerde testosteron, kas gelişimi ve üreme sistemi üzerinde önemli bir rol oynar. Kadınlarda ise testosteron seviyeleri daha düşük olup, üreme sisteminin işleyişine katkı sağlar. Aynı zamanda bu hormondaki değişimler, ruh hali ve enerji seviyelerini de etkileyebilir.

Tiroit Hormonları (Tiroksin ve Triiyodotironin)

Tiroksin ve triiyodotironin, tiroit bezi tarafından salgılanan ve vücudun metabolizma hızını düzenleyen bir hormonlardır. Bu hormonlar, vücutta enerji üretimine katkı sağlayarak metabolizmanın normal düzeninde çalışmasına yardımcı olur. Bu nedenle tiroksin, kilo kontrolünü ve enerji seviyesini etkileyen bir yapıya sahip diyebiliriz.

Eğer bir kişide tiroit hormonlarının üretimi düşükse yorgunluk, kilo alımı ve soğuğa duyarlılık gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Aşırı tiroit hormonu üretimi ise metabolizmanın normalden daha hızlı çalışmasına ve kilo kaybına yol açabilir.

Kısacası tüm bu hormonların özelliklerinden de anlaşıldığı gibi vücudumuzda salgılanan hormonların metabolizmadan ruh haline, uyku düzeninden enerji seviyesine kadar birçok işlevi kontrol etmede etkili olduğunu söylemek mümkün. Eğer bir hormon dengesizliği mevcut ise hormonun işlevine göre farklı belirtiler ortaya çıkabilir. Böyle bir durumda gerekli önlemleri almak ve hormon dengesini korumak için doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.