Günlük hayatımızda stresi artıracak pek çok durumla karşılaşabiliriz. Özellikle iş yoğunluğu ve şehir hayatı gibi unsurlar, insanların daha stresli hissetmesinin başlıca nedenleri arasında yer alır. Bu nedenle de genellikle stresle baş etmek ve stresi tamamen ortadan kaldırmak için bir çaba söz konusu. Peki, yaşadığımız stresi tamamen ortadan kaldırmak mümkün mü?

Bu durum genellikle ulaşılmak istenen bir hedef olsa da aslında bu hedefe ulaşmak pek mümkün değil. Çünkü stres aslında hayatın bir parçası. Günlük olarak kişilerin stresli hissettiği anları takip eden bir araştırmada kişilerin bir günün %90’ında stres hissettikleri belirtiliyor. Yani stres, günlük hayatımızda büyük bir yere sahip.

Ancak stres, sanılanın aksine bu kadar korkulması gereken bir durum değil. Kaliforniya Üniversitesi’nde biyoloji profesörü olan Daniela Kaufer’ın da belirttiği gibi insanlar, stresten korksa da aslında stres, belirli düzeyde yaşandığı sürece hayati ve gerekli bir tepki. Yani genelde olumsuz bir duygu durum hali olarak bilinen stresin iyi tarafları da mevcut. O halde iyi stres ile tanışmanın ve stresin olumlu yönlerini de keşfetmenin zamanı geldi.

“Stresin iyi bir yönü mü olur?” diyorsanız stresin, iyi stres veya eustress olarak adlandırılan olumlu bir tarafının da olduğunu belirtelim. Amerikan Psikoloji Birliği’ne göre iyi stresi, optimum düzeyde uyarımı içeren pozitif stres tepkisi olarak tanımlamak mümkün. Peki, iyi stresin özellikleri neler?

İyi stres; sürekli olarak hissedilen stres gibi değildir, kısa vadeli olarak yaşanır ve yönetilebilir. Bu nedenle toksik stresin yarattığı olumsuz tepkilerin aksine iyi stres, daha çok enerji veren ve yeni deneyimlere açık olmamızı sağlayan bir etkiye sahip.

Bunun temel sebebi ise stres anında vücudumuzda salgılanan adrenalin hormonudur. Adrenalin hormonu, stresli hissettiğimiz anda avuç içlerinin terlemesi, hızlı nefes alma ve kalp atışlarının hızlanması gibi fizyolojik tepkilere yol açar. Ancak bu tepkilerin yanı sıra aslında adrenalin sayesinde zihnimiz ve vücudumuz, uyaranlara karşı daha dikkatli hale gelir. Bu da düşünme ve analiz etme kabiliyetini olumlu yönde etkiler. Kısacası stres anında yaptığımız işe, çalışmaya veya yeni bir deneyime daha odaklı olmamız, vücudumuzda salgılanan adrenalin hormonundan kaynaklı.

Diyelim ki işte önemli bir sunum yapmanız gerekli. Böyle bir durumda “Acaba yapabilecek miyim?” düşüncesi tabii ki stresli hissetmenize neden olabilir. Ancak bu hissettiğiniz stres, kısa vadeli ve yönetilebilir olduğu müddetçe sizi motive edici bir etkiye sahip. Bu da sunuma hazırlarken daha dikkatli olmanız ve tamamen yaptığınız işe odaklanmanız için oldukça önemli.

İyi stres olarak adlandırılan kısa vadeli ve yönetilebilir stres, kişinin uyaranlara karşı daha dikkatli olmasına yardımcı olur. Ancak burada önemli olan, iyi stres ile toksik stresin karıştırılmaması. Çünkü yaşadığınız stres haline göre stresin olumsuz etkileri ile başa çıkmak için gerekli önlemleri almak oldukça önemli.

“Peki, bu iki stres türünün farkları neler?” diyorsanız aşağıdaki tablodan iyi stres ile toksik stres arasındaki farkları detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz:
 

İyi Stres	Toksik Stres
Kısa vadeli ve yönetilebilirdir.	Uzun vadelidir ve yönetilmesi daha zordur.
Performansı artıran ve öğrenmeyi teşvik eden bir etkiye sahiptir.	Performansı düşürerek fizyolojik ve mental açıdan farklı sorunlara yol açabilir.
Genel olarak enerji seviyesini ve buna bağlı olarak motivasyonu yükseltir.	Yönetilmediği müddetçe motivasyon üzerinde olumsuz etkileri bulunur.
Yeni bir deneyime veya ortama uyum sağlama açısından kolaylık sağlar.	Her türlü yenilik, baş edilmesi gereken bir zorluk olarak algılandığı için adapte olmada güçlük yaşanabilir.

Kısacası stres, aslında hayatımızın bir parçası. Yani stresi tamamen hayatımızdan çıkarmak açıkçası pek mümkün değil. Ancak yaşadığımız stresi yönetmek ve anlık ortaya çıkan iyi stresin olumlu etkilerinden faydalanmak mümkün.

Stres yönetildiği ve iyi stres olarak hissedildiği müddetçe pek çok açıdan kişilere faydaları bulunur. Genel olarak iyi stresin faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
 

• Kısa süreli hissedilen stres, kişiyi hedeflerine ulaşmak için harekete geçirir ve motive eder.
• Stres, dozunda  yaşandığı müddetçe odaklanmayı ve verimliliği artırarak performansın iyileşmesine yardımcı olur.
• Stresli durumlarla karşılaşıp yönetme hali, kişilerin stresle başa çıkma yeteneğini geliştirir. Çünkü strese dayanıklılık bir kişilik özelliği değil, öğrenilmesi gereken bir süreçtir.
• İyi stres, yapılan işe veya çalışmaya daha fazla odaklanmanın yolunu açar. Bu da yaratıcı düşünme ve problem çözme yeteneklerini geliştirmeye yardımcı olur.
• Stresli durumlarda salgılanan adrenalin sayesinde daha enerjik hissedilebilir. Böylece harekete geçmek daha kolay hale gelir.

Tüm bu faydalardan da anlaşıldığı gibi iyi stresin motive eden ve harekete geçiren bir etkisi mevcut. Bu nedenle stresin yaşanmasını engellemek değil, stresi yönetmek ve iyi stres seviyesinde tutmak asıl önemli olan noktadır. Peki, stresi nasıl yöneteceğiz?

Öncelikle stresin hayatın bir parçası olduğunu kabul etmeniz şart. Çünkü hayat koşulları, yoğunluk, sorumluluklar ve değişimler, yaşamın gerçeği. Bu gerçek içerisinde de stres; yok etmeniz değil, aslında sadece dengede tutmanız gereken bir konu. Böylece stresin olumsuz yönlerinden daha çok olumlu yönlerinden faydalanabilirsiniz.

Stresi yönetmek ve karşılaştığınız zorluklarla daha kolay bir şekilde baş etmek için de temel birkaç unsur bulunur. Bu unsurları ise şu şekilde sıralamak mümkün:
 

• Uyku, beslenme ve egzersiz alışkanlıklarınız sadece fiziksel sağlığınız için değil, mental olarak da denge sağlama açısından oldukça önemli. Çünkü düzensiz bir yaşam tarzı, yaşadığınız stresi daha yoğun hissetmenize sebep olabilir. Bu nedenle stresle baş etmek istiyorsanız öncelikle alışkanlıklarınızı gözden geçirmenizde fayda var.
• Zamanı verimli bir şekilde kullanabilmek, stres yönetiminin temellerinden biri. Önceliklerinizi belirleyip zamanınızı verimli kullanarak zaman yetersizliğinden dolayı oluşan stres kaynaklarını azaltabilirsiniz.
• Kendinize ve hobilerinize vakit ayırmak sadece keyifli vakit geçirmenin bir yolu değil, aynı zamanda stresle baş etmek için bir çözüm. Bu nedenle zihninizi dinlendirmek ve stres seviyenizi dengelemek için iş ve ev sorumluluklarının yanı sıra sevdiğiniz aktiviteleri yapmaya da özen gösterin.
• Unutmayın ki kendinizi en iyi şekilde tanıyan ve sınırlarınızı bilen kişi sizsiniz. Bu sınırları aşıp yapabilecekleriniz dışında hedefler belirlemek ise kendinize aşırı yüklenmenize ve buna bağlı olarak stres seviyenizin artmasına neden olabilir. Yapabilecekleriniz ve yapamayacaklarınız çerçevesinde gerçekçi hedefler belirleyerek hayatınızdaki stres seviyesini dengede tutabilirsiniz.

Kısacası her ne kadar korkulan bir durum olsa da aslında stres, hayatın akışında ortaya çıkan doğal bir duygu hali. Bu duygunun size ve hayatınıza etkilerini düzenlemenin yolu da stres yönetiminden geçiyor. Ancak tabii ki yaşadığınız stres, kronik bir hal aldıysa ve kontrol altında tutmak güçleştiyse bir uzman desteği almanız oldukça önemli.

Stres yönetimi hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz “Stres Yönetimi ve Sağlık: Günlük Hayatta Rahatlamanın Yolları” yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.