Hiç çevrenizde büyümeyi reddeden, sorumluluklardan kaçan ve çocuk gibi davranmayı hayat tarzı haline getirmiş bir yetişkin gördünüz mü? Bu özellikler size tanıdık geldi ise Peter Pan Sendromu ile tanışmış olabilirsiniz.

İsmini asla büyümek istemeyen masal kahramanı Peter Pan’dan alan bu sendrom, özellikle modern toplumlarda sıkça rastlanan bir fenomen. Peki, yetişkinlikten kaçışın ardında hangi sebepler yatıyor? Gelin, Peter Pan Sendromu’nun detaylarını birlikte keşfedelim.

İskoç yazar James Matthew Barrie’nin ünlü karakteri Peter Pan, biliyoruz ki asla büyümek istemeyen bir çocuğun maceralarını anlatır. İşte bu hayali karakterden esinlenerek adlandırılan Peter Pan Sendromu da yetişkinlik sorumluluklarını reddeden ve çocuk gibi davranmaya devam eden bireyleri tanımlamak için kullanılan bir terim. Bu terimi ilk kez literatüre kazandıran ise psikanalist Dan Kiley.

Kiley, 1983 yılında yayımladığı "Peter Pan Sendromu: Hiç Büyümeyen Erkekler" adlı kitabında, bu sendromun ayrıntılarını ele alarak Peter Pan Sendromu’nun özellikle erkeklerde görülen davranışsal bir bozukluk olduğunu vurgular. Çünkü bu sendroma sahip bireyler, tıpkı Peter Pan gibi yaşları ilerlese bile yetişkinliğin getirdiği sorumluluklardan kaçma eğiliminde çocukça davranışlarını sürdürebilir. Bu da hem duygusal hem de davranışsal açıdan kişilerin hayatlarını etkileyebilir.

Ancak şunu belirtelim; her ne kadar Peter Pan Sendromu’nun davranışsal ve duygusal açıdan etkileri olsa da bu sendrom, psikoloji literatüründe bir mental rahatsızlık olarak kabul edilmez.

Tabii ki Peter Pan Sendromu, psikolojik bir tanı olmadığı için bu durum ile ilgili kesin belirtilerden söz etmek mümkün değil. Ancak Dan Kiley’in kitabında da bahsettiği gibi bu sendroma sahip bireylerde görülebilen çeşitli ortak özellikler mevcut. Peter Pan Sendromu’nun belirtileri diyebileceğimiz bu özellikleri ise şu şekilde sıralamak mümkün:

• Sorumluluklardan kaçma ve üstlenilen görevleri sürekli erteleme alışkanlığı
• Benmerkezci bir tutum ve bu nedenle derin, kalıcı ilişkiler kuramama
• Hatalar için sorumluluk almayı reddetme ve sürekli başkalarını suçlama
• İş ve kariyer hayatında istikrarsızlık; sık sık iş değiştirme ya da çalışmaya karşı ilgisizlik
• Duygusal ilişkilerde karşı tarafa ebeveyn rolü yükleme eğilimi
• Uzun vadeli plan yapmaktan kaçınarak anı yaşamaya odaklanma
• Finansal planlama yapmama nedeniyle sürekli ekonomik sıkıntılarla karşılaşma

Tüm bu özelliklere bakıldığında gözünüzde bir çocuk canlanmış olabilir. Bunun sorun olmasının sebebi ise tüm bu davranışların bir çocukta değil, bir yetişkinde olması. Peter Pan Sendromu’na sahip kişiler, yaşça yetişkin olsalar bile kendi hayatlarının sorumluluğunu almak yerine çevrelerindeki insanlardan sürekli destek bekleme eğiliminde olur. Bu da hayatın her alanında hem kendileri hem de çevresindeki insanlar için zorlayıcı bir deneyime dönüşebilir.

Peter Pan Sendromu, kişisel yaşamdan ev işlerine, duygusal ilişkilerden sosyal bağlara kadar pek çok alanda kendini gösterir. Kişinin sorumluluktan kaçması onu davranışsal açıdan etkilese de bu davranışlar, aynı zamanda bu sendroma sahip bireyin çevresindeki kişileri de etkiler.

Örneğin bu sendroma sahip bir birey çamaşırları yalnızca tamamen giyecek bir şeyi kalmadığında yıkamayı düşünür. İlişkilerde ise bağlanmaktan kaçındıkları için uzun vadeli bir ilişkiye adım atmaktan çekinirler. Çünkü ister arkadaşlık ister romantik olsun, her türlü ilişki sorumluluk gerektirir. Bu sorumluluktan kaçmak için derin bağlar kurmak yerine yüzeysel ve anlık ilişkileri tercih ederler.

Bu davranış biçimleri, bireylerin hayatlarını olumsuz etkilediği gibi çevresindeki insanlara da yük olabilir. Dolayısıyla Peter Pan Sendromu için yalnızca bireyin değil, onun etrafındaki insanların da günlük yaşamını zorlaştıran bir durum demek mümkün.

Psikolojik açıdan ele alındığında birçok davranış bozukluğunun kökeninde çocukluk dönemi ve ebeveynlerle kurulan ilişkiler yer alabilir. Bu bağlamda Peter Pan Sendromu’nu değerlendirirsek bu durumun temelinde çocukluk deneyimleri ve aile dinamiklerinin etkili olabileceğini söylemek mümkün. Ancak bu sendromun nedenlerini yalnızca aile kaynaklı olarak açıklamak yeterli değil. Çünkü toplumsal cinsiyet rolleri ve sosyoekonomik faktörler de bu durumun ortaya çıkmasında oldukça önemli bir paya sahip.

Bu kavramı literatüre kazandıran Dan Kiley, Peter Pan Sendromu’nun genellikle erkeklerde daha yaygın görüldüğünü belirtir. Bunun nedeni ise erkek ve kız çocuklarına küçüklükten itibaren yüklenen toplumsal cinsiyet rolleri olabilir. Erkek çocukları, genellikle kız çocuklarına kıyasla daha geniş bir özgürlük alanına sahip olur ve daha az sorumlulukla büyütülür. Daha özgür alana sahip olan erkek çocukları, yetişkinlik dönemine geldiklerinde de alıştıkları özgürlükten vazgeçmek istemeyerek sorumluluklarını başkalarına yükleyebilirler.

Öte yandan sosyoekonomik şartlar da Peter Pan Sendromu’nun altında yatan önemli nedenlerden biridir. Çünkü her dönemin ekonomik koşulları, yetişkinlik sürecini şekillendiren önemli bir faktördür. Günümüzde yaşanan ekonomik belirsizlikler, iş hayatının daha rekabetçi hale gelmesi ve artan yaşam maliyetleri, bireylerin ergenlikten yetişkinliğe geçişini daha zorlu ve stresli bir süreç haline getirebilir. Bunun sonucunda toplum tarafından yetişkinliğin birer göstergesi olarak görülen iş bulma, evlenme, ev veya araba alma gibi hedeflere ulaşmak daha güç hale gelebilir. Yaşanan bu zorluklar da bireylerin yetişkinlik sorumluluklarından kaçmasına ve kendilerini bu sürece hazır hissetmemelerine neden olabilir.

Sonuç olarak Peter Pan Sendromu, yetişkinlikten ve sorumluluklardan kaçınan bireyleri tanımlamak için kullanılan bir kavram. Ancak bir bireyin neden sorumluluklardan kaçtığını anlamak için sadece kişiye odaklanmak yeterli olmaz. Bu ve benzer durumların altında yatan nedenleri detaylı bir şekilde keşfetmek için çevresel faktörlerin, toplumsal normların ve ekonomik koşulların da dikkate alınması gerekir.

Örneğin işinizden memnun olmayıp ekonomik sebeplerden dolayı işinize devam etme zorunluluğu sizi, bir süre sonra tükenmişlik sendromuna sürükleyebilir. Tükenmişlik sendromu yaşayan birinde de iş sorumluluklarına yerine getirmeme davranışı görülebilir. “Peki, bu durumla nasıl baş edilir?” diyorsanız “Tükenmişlik Sendromu Hakkında Bilmeniz Gerekenler” yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.