Uyku Nedir? Uyku Bozukluğu Nedir? Biraz Daha Dalalım! İyi Bir Uyku İçin Detaylar

Uyku Nedir?

Uyku vücudun fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini ve yenilenmesini sağlayan biyolojik bir süreçtir. Günlük uyku ihtiyacı insandan insana değişmekle beraber bir yetişkin için 7-9 saat uyku yeterlidir. Yaşamın ilk yıllarında ise uyku ihtiyacı 12-16 saat kadardır.⁽¹⁾Uyku bozukluğu normal uyku süresinin artması veya azalması olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda doksandan fazla uyku bozukluğu tarif edilmiştir^(2). Uyku bozuklukları uzun vadede hipertansiyon, diyabet, obezite, depresyon, kalp krizi ve inme gibi sağlık problemlerine yol açtığı için önemlidir.

Başlıca uyku bozukluğu türleri ve neden olan etmenler :

İnsomnia: Uykuya dalma ve uykuyu sürdürmede sorun vardır. Her yaşta ve özellikle kadınlarda sık görülür. ⁽¹⁾
Heyecan ve strese bağlı uykusuzluk: Üç aydan kısa süren ve beraberinde stres faktörü olan uykusuzluk tipidir. Genellikle birkaç gün sürelidir. ^(1,2) Çocuklarda okul ve sınav kaygısı, eşler arasında yaşanan gerilimler ve iş ortamında yaşanan gerginlikler bu tip uykusuzluğa neden olabilir.
Kronik uykusuzluk: 1 aydan uzun süren uykusuzluk tipidir. Değişik sağlık sorunlarının sebep ve sonucudur.^(1,2)
Psikiyatrik hastalıklara bağlı uykusuzluk: Depresyon, anksiyete, şizofreni ve bipolar bozukluk uykusuzluk sorununa yol açabilir.^(1,2)
Fiziksel hastalıklara bağlı uykusuzluk: Özellikle ağrı yaratan fiziksel hastalıklar bu guruba örnek gösterilebilir. Diğerleri:
- Uyku apnesi: Uykuda en az 10 saniye solunumun durmasıdır.
- Huzursuz bacak sendromu: Uykuda bacakları sürekli hareket ettirme ihtiyacıdır.
- Geceleri sık idrara çıkmaya bağlı uykusuzluk
- Diyabet, kalp hastalığı ve hipertansiyona bağlı uykusuzluk^(1,2)
Televizyon ve internet bağımlılığına bağlı uykusuzluk: Uzun saatler boyunca televizyon ve internet başında kalmak aşırı uyarılmaya bağlı uykusuzluk yapabilir.^(4,5)
Aşırı kafein ve alkol tüketimine bağlı uykusuzluk: Kafein uyarıcı bir maddedir. Özellikle gün ortasından sonra aşırı kahve tüketimi uykusuzluk problemini tetikleyebilir.^(4,5)
Gece vardiyası veya nöbet usulü çalışmaya bağlı uykusuzluk: Uykunun sirkadyen ritmi vardır. Gece çalışıp gündüz uyuyanlarda bu ritim bozulur.^(4,5)
Parasomnia: Uykuda anormal göz hareketleri ve sık kabus görmeye bağlı uykusuzluk. Bu durumdaki kişiler derin ve dinlendirici uyku uyuyamazlar.^(4,5)
Narkolepsi: Gündüz sürekli uykulu olma ve uykuya dalma halidir.^(4,5)
Hipersomni: Kişinin günde 10 saatten fazla uyuduğu halde sürekli uyku halidir^(4,5)
Uyurgezerlik: Bu kişiler uykuda kalkıp dolaşırlar ancak uyandıklarında hatırlamazlar.
Uyku terörü: Uykudan korkarak ve bağırarak uyanma halidir.
Kabus bozukluğu:Sık kabus görülür ve uyandıktan sonra dalmakta zorluk çekilir.^(3,4,5)
Nörolojik hastalıklar: Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, bazı epilepsi türleri, inme gibi hastalıklarda uykusuzluk görülebilir.^(3,4,5)
Kronik vücut, kas, kemik ve eklem ağrısı yapan hastalıklara bağlı uykusuzluk : Ağrı duygusu dinlendirici uykuya engel olabilir.^(3,4)
Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar esnasında görülen uykusuzluk : Hasta olma hali uykuya dalmakta ve devam ettirmekte sorun yaratmaktadır.^(3,4)
Kanser hastaları ağrı ve depresyon nedeniyle uykusuzluk çekebilirler.^(3,4,5)
Uyku hastalığı: Afrika'da çeçe sinekleri tarafından bulaştırılan bir parazite bağlı olarak gelişir. Kişiler gece uyuyamaz, gündüz çok uyurlar.^(3,4,5)
İlaçlar: Kalp hastalıkları, hipertansiyon, kanser, böbrek hastalıkları, psikiyatrik hastalıklarda kullanılan ilaçlar uykusuzluk yapabilir.^(3,4,5)
Jetlag: Sirkadyen uyku ritminin bozulması sonucu oluşur. saat farkı çok olan ülkeler seyahat halinde görülür.^(3,4)

Uyku bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Uyku bozukluğu bir aydan daha fazla uyku sorunu yaşamak olarak tanımlanır. Bu sorunla hekime giden hastanın önce uyku problemine neden olan faktörler araştırılır. Bunlar arasında altta yatan hastalıklar, kullandığı ilaçlar ve yaşam tarzı vardır. Neden tespit edildikten sonra uygun tedavi belirlenir. Pek çok merkezde uyku laboratuvarları vardır. Bu merkezlerde kişinin uyku paterni tespit edilmeye çalışılır. Çıkan sonuca göre tedavi planlanır. Örneğin hastada uyku apnesi tespit edilirse gece kullanması için CPAP adı verilen bir cihaz önerilebilir veya hastanın problemi psikolojik kaynaklı ise psikoterapi planlanabilir. Bazı durumlarda hekimler hastalarına uykuya dalmalarına yardımcı olacak uyku ilaçları verebilirler. Bu tip ilaçları hekime danışmadan, uzun süreli kullanmak sakıncalıdır.