Soğuk havaları geride bırakıp sıcak havalara adım attığımız bahar aylarında daha güneşli günler ve canlanmış bir doğayla karşılaşmak mümkün. Ancak doğanın, gökyüzünün, yani yaşamın renklendiği bahar aylarında kendinizi bu canlamanın bir parçası gibi hissetmiyor ve evden çıkmak bile istemiyor musunuz? Cevabınız “Evet.” ise yalnız olmadığınızı belirtelim. Çünkü bu genel isteksizlik hali halk arasında sıkça karşılaştığımız bahar yorgunluğu ile bağlantılı olabilir.

Peki, bahar yorgunluğu tam olarak nedir? Bir rahatsızlık mı, yoksa geçici bir süreç mi? Şimdi, bu soruların cevabını verebilmek için tüm detayları ile bahar yorgunluğunu inceleme zamanı.

Bahar yorgunluğu ile ilgili farklı teoriler ve buna bağlı olarak değişen tanımlarla karşılaşmak mümkün. Ancak şunu belirtelim; bahar yorgunluğu, tıbbi olarak müdahale edilmesi gereken bir rahatsızlık olarak ele alınmıyor. Tıbbi olarak teşhis edilebilir bir durum olarak kabul edilmese de pek çok kişi, mevsim geçişlerinde bir miktar düşüş yaşamaya aşina. Özellikle soğuk kış günlerinden çıkıp havanın ısınmaya başladığı bahar aylarında bu düşüşün artması, bahar yorgunluğu kavramını hayatımızın bir parçası haline getiriyor.

Peki, bahar yorgunluğu nedir? Aslında mevsim geçişinde yaşadığımız bu düşüş, mevsim değişikliğinden kaynaklı vücudumuzun gösterdiği bir tepki. Çünkü kış aylarının soğuk günlerinden çıkan vücudun baharın sıcak günlerine alışması için biraz zamana ihtiyacı olabilir. Bu ihtiyaçtan kaynaklı da doğanın canlılığının aksine daha yorgun hissetme ve düşüş yaşama haline de bahar yorgunluğu deniyor.

Bahar yorgunluğunun genel olarak mevsim değişikliğinden kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü her canlı gibi insanlar da sıcaklık ve ışıktan etkilenen bir yapıya sahip. Bu etkinin fizyolojik tepkileri olabileceği gibi değişimin yarattığı stresle baş etme halinden kaynaklı zihinsel ve duygusal tepkilere de yol açabilir.

Mevsim geçişlerinde ortaya çıkan bu durum ile sadece insanlarda değil, pek çok canlıda karşılaşabiliriz. Çünkü hormonların mevsimselliği üzerine yapılan bir araştırmada hayvanlarda bu değişimin fizyolojik ve davranışsal özelliklerin baskın düzenleyici olduğu belirtiliyor. Örneğin belirli mevsimlerde hayvanların göç etmesi ya da üremesi, hormonların mevsimselliği ile doğrudan bağlantılı. İnsanlarda da bu durum, bahar yorgunluğu gibi düşüşlerin yaşandığı bir dönem ya da bahar heyecanı gibi mevsim değişikliğinden kaynaklı duyulan yüksek heyecan olarak karşımıza çıkıyor. Bu nedenle bahar yorgunluğuna, insanlar olarak bizim de doğal döngünün bir parçası olduğumuz gerçeğinin yansımasıdır diyebiliriz.

Bahar yorgunluğunu daha iyi anlayabilmek için kış mevsiminin getirdiği soğuk ve kapalı havanın günlük hayatımızı nasıl etkilediğine daha detaylı bakmakta fayda var. Çünkü hava soğuk ve kapalı olduğunda daha çok kapalı alanlarda vakit geçirme eğiliminde oluyoruz. Bu da hareket alanımızı kısıtlarken aynı zamanda aktif yaşantımızın yavaşlamasına sebep olabiliyor. İşte, bu yavaşlamaya alışmış vücudumuz, bahar aylarının sıcak ve aydınlık günleri ile karşılaştığında da bir süre bu yavaşlama döngüsüne devam edebiliyor. Dışarıda hareket arttıkça devam eden bu yavaşlamanın etkileri de daha yoğun bir şekilde yaşanabiliyor. Bu da bahar yorgunluğu olarak adlandırdığımız geçici ve yönetilebilir yorgunluğunu ortaya çıkarıyor.

Bahar yorgunluğu, yukarıda da belirttiğimiz gibi genel olarak soğuk havaların yerini sıcak ve güneşli havalara bıraktığı ilkbahar aylarında gözlemleniyor. Ancak bahar yorgunluğu, daha popüler bir kavram olsa da aslında mevsim geçişleri, her canlı gibi insan için de bir alışma sürecini içinde barındırıyor. Örneğin yaz aylarının sıcak günlerini geride bıraktığımız sonbahar sürecinde de mental olarak bir düşüş yaşamamız mümkün.

Kısacası bahar yorgunluğu, sonbahar sendromu ya da bahar heyecanı diye adlandırdığımız tüm bu ruh hali değişimlerinin temelinde mevsim geçişlerine vücudumuzun verdiği tepkiler yer alıyor diyebiliriz.

Bahar yorgunluğunun belirtilerine baktığımızda hem fizyolojik hem de psikolojik açıdan farklı tepkilerin ortaya çıktığını görebiliriz. Genel olarak tüm bu belirtileri ise şu şekilde sıralamak mümkün:

• Sürekli umutsuz ve mutsuz bir ruh hali
• Günlük aktivitelere karşı zevk ve ilgi kaybı
• Sık sık sinirli ve gergin hissetmek
• Enerji düşüklüğü, sürekli yorgunluk ve uyku hali
• Daha uzun süre uyumak ve sabah kalkmakta zorluk yaşamak
• Motive olmakta ve odaklanmakta zorlanma
• İştahsızlık veya aşırı yeme isteği

Belirtilerde de anlaşıldığı gibi bahar yorgunluğunun belirtileri, aslında kronik yorgunluk ile oldukça benzer. Burada dikkat edilmesi gereken detay ise bu belirtilerin yaşandığı süre. Çünkü bahar yorgunluğu, mevsim geçişinde ortaya çıkan ve birkaç hafta sonra vücudun mevsim şartlarına adaptasyonu ile yorgunluk hissinin azaldığı bir değişim süreci.

Ancak bu süreç, sürekli olarak devam ediyorsa bu aşamada bahar yorgunluğundan öte farklı fizyolojik veya psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkardığı kronik yorgunluğa bakmakta fayda var. Bu nedenle her yorgunluğun bahar yorgunluğu olmadığını unutmamanız oldukça önemli. Mevsim geçişlerindeki adaptasyon sürecine destek sağlamak için attığınız adımlar, bu yorgunluk hissini azaltmadığı takdirde doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.

Peki, bahar aylarında enerjimizi tekrar kazanmak için ne yapmalıyız? Bunun için dikkat etmeniz gereken birkaç temel unsur bulunuyor. Genel olarak bu unsurları ise uyku düzeni, beslenme ve hareket olarak kategorilere ayırabiliriz.

Şimdi, ilkbaharla beraber gelen bu duygu durum değişikliğine yardımcı olabilecek tüm önerilerimizi birlikte inceleyelim.

Uyku düzeni, aslında pek çok açıdan hayatımızı etkileyen bir yapıya sahip. Çünkü uyku, bir insanın temel ihtiyacı. Bu ihtiyacı, yeterli düzeyde karşılamadığınız ya da gerektiğinden fazla karşıladığınız durumda ise daha yorgun ve bitkin hissedebilirsiniz.

Bahar yorgunluğu belirtilerinde de belirttiğimiz gibi bu süreçte uyku alışkanlıkları değişebilir. Ancak unutmayın ki bahar yorgunluğu, her ne kadar uyku düzeninizi etkilese de yaşanan bu düzensizlik, hissedilen yorgunluğun artmasına ve buna bağlı olarak stres seviyesinin yükselmesine neden olabilir.

Örneğin bahar yorgunluğundan kaynaklı uyku düzeni bozulmuş bir kişi, yaşadığı uykusuzluktan kaynaklı daha yorgun hissedeceği için işine odaklanmakta zorluk yaşayabilir. Yani uyku düzeninde yaşanan herhangi bir aksama, bahar yorgunluğunda görülen tüm belirtilerin daha yoğun bir şekilde ortaya çıkmasının temeli. İşte, bu nedenle yorgunluk döngüsünden çıkmanın yolu uyku alışkanlıklarını düzenlemekten geçiyor.

Bahar yorgunluğunda olan bir kişi, rutin işlerini yapmak veya dışarı çıkmak gibi hareket gerektirecek eylemleri yapmaktan kaçınabilir. Aslında bunun nedeni de bahar yorgunluğu ile gelen enerji düşüklüğü. Bu süreçte vücudumuzun enerjisini korumak için de beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmekte fayda var.

Tıpkı uyku düzeni gibi bahar yorgunluğu ile beslenme alışkanlıklarında da değişim yaşanabilir. İştahsızlık veya aşırı yeme gibi beslenme düzeninde ortaya çıkan bu değişim ise vücudunuzun ihtiyacı olan bazı elementleri dengeli bir şekilde almamanıza sebep olabilir. Yaşanan bu dengesizlikten ötürü de sahip olduğunuz enerjiyi korumak, tabii ki oldukça zor. Bu nedenle vücudunuzun ihtiyacına yönelik dengeli bir beslenme programı oluşturmanız oldukça önemli.

Düzenli egzersiz yapmak, kişileri sadece fiziksel açıdan değil zihinsel ve duygusal açıdan da etkiler. Çünkü düzenli egzersiz, yaşanan stres ve kaygıların azalmasına yardımcı olabilir. Bahar yorgunluğu da kişileri, zihinsel ve duygusal açıdan da etkilediği için bu etkiyi azaltmaya katkıda bulunmak isterseniz kendinize bir egzersiz programı oluşturabilirsiniz.

Egzersiz yapmak için spor salonlarını tercih edebileceğiniz gibi güneş ışığına ve sıcak havaya daha hızlı adapte olmak için dışarıda da egzersiz yapabilirsiniz. Çünkü unutmayın ki baharla beraber gelen sıcak hava ve güneşli günler, bahar yorgunluğunun temelini de oluştursa da aslında bu, bir adaptasyon süreci. Bu adaptasyon sürecini hızlandırmak için de kendinizi kapatmak yerine dışarıya çıkmanız oldukça önemli. Tabii ki sıcağa fazlasıyla maruz kalmamak için egzersizlerinizi havanın daha serin olacağı sabah erken veya akşam saatlerinde yapmanızda fayda var.

Eğer ilk defa kendinize düzenli bir egzersiz planı oluşturacaksanız fiziksel açıdan kendinize en uygun planı çıkarmak için bu süreçte bazı unsurlara dikkat etmeniz şart. “Peki, bu unsurlar nelerdir?” diye merak ediyorsanız “Spora Yeni Başlayacak Olanlar için Tavsiyeler” yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.