Her canlı, büyür, gelişir ve yaşlanır. Bu durum, biliyoruz ki yaşamın doğal akışı. Ancak insan yaşamında bu doğal akışın yaşlanma sürecine geçildiğinde bir durgunluk ile karşılaşmak mümkün. Bu durgunluk da kişilerin kendini sosyal hayattan çekmelerine ve alıştıkları hayattan uzaklaşmalarına sebep olabilir.

Ancak unutmayın ki hayatın kaçınılmaz bir parçası olan yaşlanma, sadece yaş almayı değil, mevcut yaşam kalitesini de korumayı içermeli. “Peki, bu nasıl olacak?” diyorsanız aktif yaşlanma kavramı ile tanışmanın zamanı geldi.

Aktif yaşlanmanın detaylarına geçmeden önce tabii ki bu kavramı açıklamakta fayda var.

Aktif yaşlanma, 1990’ların sonunda Dünya Sağlık Örgütü tarafından ortaya çıkarılan bir kavram. Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre de aktif yaşlanmayı insanların yaşlandıkça yaşam kalitesini artırmak için sağlık, topluma katılım ve güvenlik fırsatlarını optimize etme süreci olarak açıklamak mümkün.

Ancak bu konu ile ilgili geçmiş araştırmalara bakıldığında aktif yaşlanma kavramının sağlıklı yaşlanma, başarılı yaşlanma ve üretken yaşlanma gibi terimlerle ifade edildiğini görebiliriz. Dünya Sağlık Örgütü’nün bu kavramlar yerine aktif yaşlanmayı tercih etmesinin sebebi ise yaşlanma sürecinde kişilerin yaşam kalitesini artırmak için daha kapsamlı bir bakış açısı sunmak. Yani aktif yaşlanma sadece fiziksel sağlığı değil, yaş aldıkça kişinin hayatını etkileyen pek çok faktörü kapsayan bir yapıya sahip.

Aktif yaşlanma, sadece insanların uzun yıllar boyunca yaşamasına katkı sağlayan bir yapıdan öte bu yaşanan yılların sosyal ve ekonomik açıdan da aktif olmalarına yardımcı olmayı amaçlayan bir süreç yönetimi. Bu nedenle tanımından da anlaşıldığı gibi aktif yaşlanmanın kapsadığı alanlar mevcut. Yaşlılık dönemine daha geniş bir perspektiften bakmayı ve hangi konularda çalışılması gerektiğini görmemizi sağlayan bu alanlara ise aktif yaşlanmanın temel bileşenleri demek mümkün.

Aktif yaşlanmanın odaklandığı üç temel bileşeni ise şu şekilde açıklayabiliriz:

• Sağlık: Yaşlı bireylerin fiziksel ve zihinsel sağlıklarını koruyarak uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmelerini sağlamak.
• Katılım: Yaşlıların ekonomik, sosyal, kültürel, ve sivil hayata tam katılımını teşvik etmek.
• Güvenlik: Yaşlı bireylerin ihtiyaç duydukları sosyal ve ekonomik güvenceye sahip olmalarını sağlamak.

Tabii ki yaşlı bireylerin, yukarıda sıraladığımız üç alanda bağımsız ve aktif olmalarını sağlamak için pek çok alanda çalışmaların yapılması şart. Çünkü yaşlılık döneminde ortaya çıkan ve bu süreçte kişilerin hayatlarını etkileyen farklı durumlar söz konusu.

Kısacası bir kişinin yaş aldıkça sosyal hayattan yavaş yavaş kopması, aslında sadece insan yaşamının doğal bir süreci olan yaşlılık dönemi ile alakalı değil. “Peki, bu durumu oluşturabilecek nedenler nelerdir?” diyorsanız aktif yaşlanmayı etkileyen faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Ekonomik faktörler: Gelir düzeyi, emeklilik ve sosyal güvenlik sistemlerinin yeterliliği, yaşlı bireylerin ekonomik refah sağlaması ile doğrudan bağlantılı.
• Sağlık ve sosyal hizmetler: Erişilebilir ve kaliteli sağlık hizmetleri, yaşlı bireylerin sağlığını koruma ve hastalıkları önleme açısından kritik bir öneme sahip.
• Çevresel ve fiziksel faktörler: Yaşam alanlarının erişilebilirliği, toplu taşıma imkanlar ve güvenli konutlar, yaşlı bireylerin sosyal hayata katılımlarını ve yaşam kalitesini etkiler.
• Kişisel faktörler: Bireylerin yaşam tarzı, eğitim düzeyi, genetik özellikleri ve kronik hastalıkları gibi kişisel faktörler, yaşlanma sürecinde sağlıklarını ve aktif bir şekilde yaşamlarını devam ettirme açısından oldukça önemli.
• Sosyal destek: Aile, arkadaşlar ve topluluk desteği gibi sosyal açıdan destek sağlayıcılar, yaşlı bireylerin sosyal katılımını ve genel yaşam tatminini artırır.
• Davranışsal faktörler: Fiziksel aktivite, beslenme alışkanlıkları, sigara ve alkol kullanımı gibi kişinin tercih ettiği davranışlar, yaşlılık dönemindeki genel sağlık durumunu etkiler.

Tüm bu faktörlerden de anlaşıldığı gibi kişisel faktörler, yaşlanma sürecinin nasıl geçirildiğini etkilese de aktif yaşlanmayı etkileyen unsurlar, sadece kişisel özellikler ve tercihler ile alakalı değil. Bu nedenle insan ömrünü uzatmak için yapılan çalışmalara ek olarak bu uzun yıllara yaşam eklemek için de çalışmaların yapılması gerekli. “Peki, neler yapılmalı?” diyorsanız şimdi, aktif yaşlanma düşüncesinin hayata geçirilmesi için yapılması gerekenleri inceleyelim.

Aktif yaşlanmanın hayata geçmesi ve kişilerin yaş alırken de yaşam kalitesini üst düzeyde tutulması için hem bireysel hem de toplumsal açıdan eyleme geçilmesi gerekir. Bunun için de özellikle şehircilik ve sağlık alanlarında aktif yaşlanma bakış açısı ile düzenlemelere yer verilmesi oldukça önemli.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından da belirtildiği gibi aktif yaşlanma kapsamında geliştirilecek stratejileri ve uygulamaları ise şu şekilde sıralamak mümkün:

• Sosyal alanda yaş dostu uygulamaların oluşturulması: Şehir planlaması, ulaşım ve konut projelerinde yaşlı bireylerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak çalışmaların yapılması.
• Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi: Yaşlı bireylerin sağlık hizmetlerine kolay ve rahat bir şekilde erişimini sağlamak için çözümlerin geliştirilmesi.
• Sosyal katılımın teşvik edilmesi: Kişilerin yaş aldıkça sosyal hayattan uzaklaşmasınn önüne geçebilmek toplumsal yaşama katılımını artırabilecek etkinlikler, gönüllülük esaslı çalışmalar ve iş imkanları sağlanmalı.
• Eğitim ve farkındalık: Toplumda yaşlılıkla ilgili olumlu algıların geliştirilmesi ve yaş ayrımcılığının önlenmesi için eğitimler verilmeli.

Tüm bu yapılması gerekenlerden de anlaşıldığı gibi aktif yaşlanmanın sağlanabilmesi için hem bireysel hem de kamusal alanda adımların atılması gerekli. Böylece uzun yaşama, aktif bir hayat da eklenerek yaşlılık dönemi, kişilerin rahatlıkla ve güvenle topluma katıldığı bir sürece dönüştürülebilir.

Sonuç olarak yaşlanma, hayat döngüsünde oluşan doğal bir süreç. Bu doğal süreci daha sağlıklı ve aktif geçirmenin yolu da yaşlılık ve hastalık bağlantısını ortadan kaldırarak uzun yaşamı daha verimli hale getirecek bakış açıları geliştirmek. İşte, bu bakış açılarından biri de tıp dünyasının yeni uzun yaşam yaklaşımı olan longevity. Aktif yaşlanmayı destekleyen longevity yaklaşımı hakkında detaylı bilgi almak isterseniz “Tıp Dünyasının Yeni Sağlık Yaklaşımı: Longevity Nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.