Günlük hayatta pek çok bilgiye maruz kalıyoruz. Özellikle de dijital alanda. Peki, bu bilgilerin ne kadarını hatırlıyoruz? Tabii ki bir kısmını unutmamız oldukça doğal. Ancak çok sevdiğiniz biri filmin ismini unutup internete danıştığınız veya bir kişinin ismini unutup sosyal medyaya baktığınız oluyor mu? Cevabınızın “Evet” ise yaşadığımız bu durumun karşılığı olan dijital amnezi kavramı ile tanışmanın zamanı geldi.

Gelin, dijitalleşmenin düşünme tarzımız ve hafıza kapasitemize etkisi diyebileceğimiz dijital amnezi kavramını daha yakından tanıyalım.

Dijital amneziyi insanların bilgisayarları veya akıllı telefonları gibi dijital cihazlarına kaydettikleri bilgileri unutma eğilimi olarak tanımlayabiliriz. Artık bir kişinin telefon numarasını ezberlemiyor ya da cep telefonlarımızda notlarımıza kaydettiğimiz bilgileri aklımızda tutmuyoruz. Çünkü biliyoruz ki dijital cihazlarımız bunu bizim yerimize yapıyor.

Örneğin en son ne zaman bir arkadaşınızın telefon numarasını ezberlediğinizi düşünün. Ancak pek çok kişi gibi siz de cep telefonunuz varken telefon numaralarını ezberlemeye ihtiyaç olmadığını düşünüyor olabilirsiniz. Tabii ki böyle bir durumda da çevirmeli telefonların kullanıldığı zamanlarda yaşamış insanların hala akrabalarının ya da arkadaşlarının telefon numarasını hatırlayabilmesi, dijital çağda yaşayan bizler için hayli şaşırtıcı. Bu nedenle de dijital amneziye yaşadığımız çağın bir sonucu demek mümkün.

Ayrıca sadece dijital cihazlar değil, internet de hafızalarımızın dijital çağa adapte olmasına katkı sağlayan bir araç. Buna da dijital amneziden farklı olarak Google etkisi deniyor.

Betsy Sparrow tarafından 2011 yılında ortaya atılan Google etkisi kavramı, insanların internetten ulaşılabilen bilgiyi unutma eğiliminde olmalarını ifade ediyor. Çünkü tek tıkla aklımıza gelen bir oyuncunun ismini öğrenebilir ya da gittiğimiz yerin adını hatırlamadığımızda internetten bulabiliriz.

Dijital amnezi ve Google etkisinin ortaya çıkmasının en büyük sebebi, tabii ki günümüz yaşamının ayrılmaz bir parçası haline gelen dijitalleşme. Günümüzde hemen herkes akıllı cihazlar ve internet ile iç içe bir yaşam sürüyor. Tabii ki bu dijital yaşamın pek çok kolaylık sunduğu kesin. Ancak bu kolaylığın hafızalarımıza etkisi bulunuyor.

Betsy Sparrow’un yaptığı araştırmanın sonuçlarının nedenlerini daha iyi anlamak mümkün. Dijitalleşme ile ortaya çıkan bu unutma eğiliminin yan dijital amnezinin nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Öğrenilen bilginin daha sonradan kolaylıkla ulaşılır olduğunu bilmek, insanlarda bilgiyi hatırlamama eğilimini artırıyor. Örneğin bir kişinin ismini öğrendiğimizde bu bilgiye daha sonrasında sosyal medyadan ulaşabileceğimizi bilmek, o bilgiyi aldığımız an silmemiz için bir neden. Çünkü tek tıkla bilgiye ulaşmak mümkün.
• Aslında hafızamız işlevini kaybetmekten öte dijital dünya ile değişmiş durumda. Çünkü insanlar, bilginin içeriğini hatırlamak yerine bilginin nereye kaydedildiğini ve nereden erişebileceğini hatırlama eğiliminde. Örneğin alışveriş listenizde neler olduğunu hatırlamazken bu listeyi akıllı cihazınızın notlarına kaydettiğinizi hatırlayabilirsiniz.

Sonuçlardan da anlaşıldığı gibi dijital cihazlar ve internet düzenine göre şekillenmiş bir düşünme tarzı benimsediğimizi söyleyebiliriz. Bu aslında oldukça doğal bir durum. Ancak araştırmada çıkan bir diğer sonuç, dijital amnezinin farklı boyutlara ulaşabileceğini gösteriyor. Çünkü araştırmada insanlara genel bilgi soruları sorulduğunda insanların, soruların cevabını bilseler bile internetten kontrol etme eğiliminde oldukları görülmüş.

Özetle dijital amnezi sadece bilgileri unutma eğilimini değil, sahip olduğumuz bilgilere güvenmeme sonucunu da ortaya çıkarabiliyor. Tabii ki bu da yeni bilgiler öğrenme ve öğrendiklerimizi kalıcı hale getirmesi açısından bir engel oluşturabilir. Bu nedenle dijital amnezi her ne kadar günümüz koşullarının bir sonucu olarak değerlendirilse bile öğrendiğimiz önemli bilgileri kalıcı hale getirmek için dikkat edilmesi gereken bir konu.

Dijital amnezi ve Google etkisi, çağımızın bir sonucu olduğu kadar aynı zamanda bir sorunu. Ayrıca bu dijital cihaz ve internet kullanan herkesi kapsayan bir sorun. Yani genç, yetişkin demeden herkesi ilgilendiren bir konu. Peki, dijital amnezi neden bir sorun? Çünkü dijital amnezi, düşünce tarzımızın dijital çağa ayak uydurması için geliştirdiği bir yol olsa da hafızada bilgilerin kalıcı hale gelmesi açısından bir engel olabilir.

Bir örnek üzerinden gidecek olursak yeni bir dil öğrendiğinizi hayal edin. Dil öğrenirken tabii ki bilmediğiniz kelimeler ile karşılaşabilir ve bu kelimelerin anlamını öğrenmek için arama motorlarından destek alabilirsiniz. Peki, öğrendiğiniz bu kelimenin anlamı ne kadar kalıcı oluyor? Zaman geçtikçe kelimenin anlamını unutuyor ve tekrar bakma eğiliminde oluyorsanız bu durumun sebebi, bilginin hafızanızda kalıcı hale gelmemesinin bir sonucu. İşte, bu durum ile baş etmek için de dikkat etmemiz gerekenler bulunuyor. Dijital amnezi ile başa çıkmak için dikkat edilmesi gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Tabii ki dijital dünyada pek çok bilgiye maruz kalıyoruz. Bu nedenle bu bilgilerin bir kısmını unutma eğiliminde olmamız aslında oldukça normal. Ancak bu unutma eğilimi, işimize yarayacak bilgileri de kapsadığında bu durum bir sorun haline gelebilir. Bunun için gün içerisinde dijital cihaz kullanım süresine dikkat etmeniz ve dijital cihazlardan uzakta kendinize ayırdığınız zamanlar yaratmanızda fayda var. Böylece düşünme tarzınızın sadece djitalleşmeye göre şekillenmesinin önüne geçebilirsiniz.
• Birden fazla işi aynı anda yapabilmek, günümüz yaşam ve çalışma koşullarında normalleştirilse de bu durum zihnin işleyişi için uygun değil. Çünkü bir işi bitirmeden başka bir işe odaklanmak veya aynı anda iki farklı iş yapmak, öğrenmenin verimliliğini düşürüyor. Bu nedenle yaptığınız işleri planlayarak ilerlemenizde ve bir işe odaklandığınızda farklı uyaranlardan dolayı dikkatinizin dağılmaması için özellikle mobil cihazlarınızdan uzak kalmanızda fayda var.
• Zihnin gelişimini desteklemek ve hafıza kapasitesine katkıda bulunmak için çeşitli alıştırmalardan destek alabilirsiniz. Bulmaca çözmek, kağıt ve kalem kullanarak yazı yazmak ise yapabileceğiniz alıştırmalardan bazıları. Ayrıca aklınıza bir şey gelmediğinde hemen arama motorlarına danışmak yerine biraz hafızanızı zorlamak da zihin gelişimini desteklemek için atabileceğiniz bir adım.
• Uyku, hayatın her noktasını etkileyen bir konu. Çünkü uykunuzun yeterli ve kaliteli olmaması hem bilişsel hem de fiziksel açıdan farklı etkileri ortaya çıkarabilir. Bu etkilerden biri de gün içerisinde odaklanma konusunda güçlük çekebilmek. Tabii ki bu durumda öğrendiğiniz bilgileri kalıcı hale gelmesi de hayli zor. Bu nedenle uyku düzeni oluşturmaya özen gösterin.

Tüm bu unsurlara dikkat ederek dijital amnezi ile baş etmek mümkün. Ayrıca alacağınız bu önlemler sayesinde dijital cihazlar ile yoğun bir şekilde zaman geçirmenin yaratabileceği dijital tükenmişliğin de önüne geçebilirsiniz. “Peki, dijital tükenmişlik nedir?” diyorsanız detaylı bilgi için “Teknolojinin Gölgesinde Tükenme Hali: Dijital Tükenmişlik Nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.