Bu Geçişi Yönetmek Sizin Elinizde: Orta Yaş Krizi ile Baş Etmek İçin İpuçları

Hayat tüm hızıyla devam ediyor. Tabii ki bu süreçte hem inişler hem de çıkışlar var. Yaş ilerlemeye başlayınca da hayatın doğal akışında yaşanan değişimler ile baş etmek daha zor hale gelebilir. Özellikle de sorumlulukların çoğaldığı yetişkinlik döneminde. Hem sorumluluklar hem de değişim zorluğu birleşince de orta yaş krizi ortaya çıkabilir. Ancak bu krizin yarattığı karamsar tabloyu değiştirmek tamamen sizin elinizde.

“Peki, ne yapacağım?” diyorsanız şimdi, tüm detayları ile orta yaş krizini keşfetmenin zamanı geldi.

Orta yaş krizinin nedenlerine ve hayatımıza etkilerine geçmeden önce bu popüler terimi daha yakından tanıyalım.

Orta yaş krizi, diğer adıyla orta yaş sendromu, ilk defa 1965 yılında Psikanalist Elliott Jacques tarafından ortaya atılan bir terim. Jacques, orta yaşlı kişilerin kendi hayat sınırları ve hayatın sonu ile yüz yüze geldiklerini belirterek bu farkındalığın yarattığı depresif ruh halini orta yaş krizi olarak tanımlıyor. Orta yaş krizi, popüler bir terim haline geldikçe de bu krizin her orta yaşlı bireyin başına gelebilecek biyolojik bir olay olduğu fikri yayılıyor. Ancak orta yaş krizi, kaçınılmaz bir durum değil. Yani orta yaşlarında bulunan her kişinin hayata bakış açısını etkileyen bu krizi deneyimleme gibi bir durumu bulunmuyor. Peki, orta yaş krizi ne zaman yaşanabilir?

Genel olarak orta yaş olarak tanımlanan yaş grubuna bakıldığında 40-60 yaş aralığına orta yaş demek mümkün. Ancak hayat koşulları, kültür ve sosyo-ekonomik duruma göre orta yaş aralığı farklılık gösterebilir. Çünkü yetişkinlik hayatına atfedilen sorumluluklar, kişilerin hayat düzenlerine ve hayattaki tercihlerine göre değişebilir. Ancak bu kriz, halk arasında 40 yaş sendromu olarak da bilindiği için orta yaş krizine genellikle 40’lı yaşlarda karşılaşılan bir durum diyebiliriz.

Orta yaş krizi, teşhis konulabilen psikolojik bir rahatsızlık olmasa da genel olarak toplum tarafından kabul edilen bir durum. Bu durumun ortaya çıkmasının temel sebebi ise adından da anlaşılacağı gibi insanların hayatının bir dönemi olan orta yaşlarda yaşanan veya yaşanabilecek değişimler. Çünkü biliyoruz ki yaşanan değişim sürecini anlamlandırmak bazen oldukça zor hale gelebilir. Bu da kişinin kendini daha depresif hissettiği orta yaş krizinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Peki, bu krizin temelini oluşturan orta yaşta yaşanabilecek değişiklikler nelerdir?

Orta yaş krizine neden olan değişiklikleri şu şekilde sıralamak mümkün:
 

• Fiziksel değişiklikler: Orta yaşlara gelindiğinde kişilerde ciltte kırışıklık, saçlarda beyazlama gibi yaşlanma belirtileri ortaya çıkabilir. Buna ek olarak artık vücut, hastalıklara karşı daha duyarlı hale gelebilir. Bu durumdan dolayı da kişiler, kendilerini artık gençlik dönemlerindeki gibi enerjik ve aktif hissetmeyebilir. Ayrıca kadınlar, orta yaş döneminde uyku güçlüğü ve ateş basması gibi belirtilerin yaşandığı menopoz ile karşılaşırlar. Yaşanan tüm bu fiziksel değişimler, orta yaş krizine neden olabilir.
• Değişen aile dinamikleri: Diyelim ki 27 yaşında evlendiniz ve 30 yaşında bir çocuğunuz oldu. Çocuğunuz 18 yaşına geldiğinde yani siz 48 yaşındayken üniversite okumaya başka şehre gitti. Bu durum aslında oldukça doğal bir akış. Diğer bir açıdan da 18 yıl boyunca tam zamanlı olarak yaptığınız ebeveynlik görevlerinin ev içinde hafifleyeceği anlamına geliyor. Yani kişilerin yaşadığı bu değişim, hissettiği boşluk hissi ile anlam arayışına girmesine ve buna bağlı olarak orta yaş krizine neden olabilen bir durum. Tabii ki sadece çocukların evden ayrılması değil, bir aile üyesinin kaybedilmesi veya boşanma gibi mevcut düzeni etkileyen tüm ailevi olaylar da orta yaş krizini tetikleyebilir.
• Kariyer değişiklikleri: Orta yaş ile beraber kişiler, bulundukları işlerde ilerlemeye başlayabilir. Bu ilerleyiş, kariyer basamaklarını tırmanmak açısından olumlu görülse de diğer açıdan kişilerin iş sorumluluklarını artırabilir. Ayrıca bu dönemde kişiler, mevcut iş düzenlerinin tekrarından veya kariyerlerinin durağanlaşmasından kaynaklı olarak da iş tatminsizliği yaşayabilir. Kısacası kişinin hayatının bir parçası olan iş durumu ve kariyerinde yaşadığı değişimler de orta yaş sendromuna neden olabilir.
• Maddi değişiklikler: Sorumluluklar çoğaldıkça maddi harcamalar da artar. Örneğin çocuğunuz olduğunda çocuğun okul masrafı, giyeceği, kursu derken harcamalara farklı kalemlerin eklenmesi kaçınılmaz. Ayrıca iş kaybı ya da yetersiz maaş gibi durumlar söz konusu olduğunda kişiler, ekonomik geleceklerini güvende tutmak için fazlasıyla stres yaşayabilir.

Orta yaş krizinin nedenlerinden de anlaşıldığı gibi bu krizin ortaya çıkmasına neden olan asıl durum, hayatın akışında meydana gelen değişimler. Tabii ki bu değişimlerin etkileri ve buna bağlı olarak yaşanan orta yaş krizinin şiddeti de kişiden kişiye değişebilir. Ancak genel olarak orta yaş krizinin belli başlı bazı belirtileri mevcut. Orta yaş krizi için dikkat etmeniz gereken bu belirtileri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
 

• Üzüntü ve pişmanlık: Hayatın belirli dönemlerinde geçmişte attığımız adımlardan veya yaptıklarımızdan pişman olabiliriz. Ancak bu pişmanlık hissinin büyümemesi, yola devam edebilmemiz için oldukça önemli. Orta yaş krizi yaşayan kişilerde ise bu pişmanlık hali, derin bir üzüntü ile kendini gösterebilir ve bu da yaşanılan hayatı durmadan sorgulama durumuna dönüşebilir.
• Değişim arzusu: Tabii ki kişi, pişmanlık ve üzüntü hissettiği an bu sefer “Geçmişte farklı olasılıkları değerlendirseydim nasıl olurdu?” düşüncesine kapılabilir. Bu düşünce ile beraber belki farklı bir kariyer yolu izleseydiniz ya da farklı bir partnerle evlenseydiniz hayatın nasıl olacağını hayal etmeye başlayabilirsiniz. Kısacası yaşanılan pişmanlık sorgulamaya, sorgulama da değişim arzusuna dönüşebilir. Ancak değişim arzusu, önünüzde olana odaklanmanızı zorlaştırabilir.
• Ani öfke patlamaları: Geçmişteki kararların sizi hapsettiğini veya potansiyelinizi sınırladığını hissetmek, ani öfke patlamalarına neden olabilir. Çünkü böyle bir durumda küçük hatalar bile kişi tarafından büyük bir sorun olarak algılanabilir.
• Geçmişe duyulan özlem: Şimdiki zamandan memnun olmayan ve geleceğe adım atmaktan korkan bir kişi tabii ki geçmişe sarılır. Bu nedenle de şimdiki zamanın olumlu yönlerine odaklanmak yerine geçmiş yaşam tarzı idealleştirilir.
• Dürtüsel kararlar: Orta yaş krizi ile ortaya çıkan duygusal değişimlerle başa çıkmak için kişiler, ihtiyaç olmasa bile büyük alışverişler yapma, aşırı yemek yeme gibi tamamen dürtüsel hareketler gösterebilir.

Belirtilerden de görüldüğü gibi orta yaş krizi, birçok farklı duygusal tepkiyi ortaya çıkarıyor. Ancak unutmayın ki orta yaş krizi kaçınılmaz bir durum değil. Bu krizle baş etmek ve hatta hiç yaşanmamasını sağlamak ise tamamen bizim elimizde.

“Peki, ne yapmalıyım?” diyorsanız öncelikle hayatın akışını kabul etmeniz ve zaman ilerledikçe değişikliklerin meydana gelebileceğinin farkında olmanız atacağınız ilk adım. Bu farkındalık sayesinde orta yaş dönemini bir krize değil, kendinizi geliştirmek için bir fırsata dönüştürebilirsiniz.

Farkındalığın yanı sıra orta yaş krizi ile baş etmek için diğer ipuçlarını ise şu şekilde sıralamak mümkün:
 

• Hayatın her döneminde kendiniz için farklı amaçlar belirleyebilirsiniz. Bu durum tabii ki orta yaşlar için de geçerli. Ancak bu dönemde yaşanan değişimler, kendinizi boşlukta hissetmenize sebep olabilir. Böyle bir durumda ise en iyi yıllarınızın geride kaldığı sonucuna varmak daha kolay gelebilir. Bu duygu halinden çıkmanın yolu da kendinize yeni amaçlar edinmekten geçiyor. İlgi alanlarınıza göre yeni hobiler denemek, zevk aldığınız etkinliklere katılmak ve gönüllü işler yapmak gibi farklı amaçlar edinerek odağınızı farklı bir yöne çevirebilirsiniz.
• Orta yaş; vücudunuzda, uyku ve beslenme alışkanlıklarınızda değişiklikler yaratabilir. Uykuya dalmakta zorluk yaşayabilir veya aynı hızda koşmakta zorlanabilirsiniz. Tabii ki bu durum stres seviyenizi artırarak krizin daha yoğun yaşanmasına neden olabilir. Ancak bu değişikliklerden dolayı cesaretinizin kırılması yerine sağlığınıza uygun bir şekilde alışkanlıklar geliştirmeye ve sürdürmeye biraz daha fazla zaman ayırmanız oldukça önemli.
• Unutmayın ki yalnızca olumsuzluklara odaklanırsanız orta yaşlarda mutsuz olmak için pek çok neden bulabilirsiniz. Ancak hayatın her aşamasının kendi iniş ve çıkışlarıyla birlikte geldiğini aklınızdan çıkarmamaya özen gösterin. Böylece orta yaşların ve bu dönemde gelen sorumlulukların da hayatın bir parçası olduğunu daha net bir şekilde görebilirsiniz.
• Bu dönemde yaşanan değişimler, büyük etkilere sahip olabilir. Bu nedenle çözüm için tek başınıza zorlanmak yerine profesyonel destek almayı ihmal etmeyin.

Kısacası herkes orta yaş krizi yaşamaz. Ancak yaşandığı takdirde de hayata yeni bir bakış açısı ve farkındalık ile bu krizi yönetmek mümkün.

Unutmayın ki değişikliklerden kaynaklı yaşanan stres, aslında yönetilebilir ve yönetildiği zamanda hayatınıza katkı sağlayan bir yapıya sahip. “Peki, nasıl?” diyorsanız stresin olumlu yanı olan iyi stres ile tanışmanın zamanı geldi. İyi stres hakkında detaylı bilgi için “Stres Her Zaman Kötü Değil: İyi Stres Nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.