Çocukların iştahla yemeklerini bitirmesi tüm ebeveynlerin hayali. Ancak bu hayalin gerçekleşmesi bazen oldukça zor hale gelebilir. Bu nedenle de bu hayal, yerini “Çocuğum neden yemek yemiyor?” endişesine bırakabilir.

Ancak çocuğun beslenme güdüsünü etkileyen iştahsızlığın farklı sebepleri olabilir. “Bu sebepler nelerdir?” diye merak ediyorsanız gelin, nedenleri ve ebeveyn olarak dikkat etmeniz gerekenler ile çocuklarda iştahsızlığı daha yakından keşfedelim.

Çocuklarda iştahsızlık durumunu daha iyi anlamak için öncelikle beynin beslenme güdüsünü tetikleyen iştah merkezinin işleyişine bakmakta fayda var.

Karnımızın acıktığını hissettiğimizde aslında bu hissin ortaya çıkmasını sağlayan şey beynin iştah merkezi. Çünkü vücudumuz, fonksiyonlarını devam ettirmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjiyi de gıdalardan alırız. Beynimiz de vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için iştah merkezini harekete geçirir. Böylece karnımızın acıktığını hisseder ve yemek yeme isteği duyarız.

Ancak farklı sebeplerden dolayı beynin iştah merkezini harekete geçirme durumu baskılanabilir. Bu nedenle de iştahsızlık dediğimiz yemek yemekten kaçınma hali ortaya çıkabilir. Yani çocuklarda iştahsızlığın nedenlerini bulabilmek için öncelikle beslenme güdüsünü baskılayan faktörü aydınlatmak gerekir.

Düzenli ve dengeli beslenme, her ne kadar ilerleyen yaşlarda hayatın bir parçası olarak görülse de bu durum aslında öğrenilmesi gereken bir davranış. Çocukların da büyüdükçe yeni besinler ile tanışması ve yemek için zaman aralıklarını keşfetmesi, beslenme alışkanlıkları için attıkları ilk adımlar olarak karşımıza çıkıyor. Bu adımlar sayesinde de çocuğun iştah merkezi kontrollü bir şekilde gelişmeye başlıyor.

İştah merkezinin yeni uyaranları keşfetmesi ile çocuğun ne kadar yemek yemeyi seçeceği ve ne yiyeceği iştah merkezi tarafından kontrol ediliyor. Böylece çocuğun vücudunun ihtiyacı olan enerji kadar yeme isteği ortaya çıkıyor. Ebeveynler açısından burada dikkat edilmesi gereken ilk konu ise çocuk ile yetişkin vücudu arasındaki enerji ihtiyacı farklılığı. Enerji ihtiyacına göre çocuklar, yetişkinlere göre daha az yeme eğiliminde olacağı için bu durumu iştahsızlıkla karıştırmamak gerekli.

Çocuklarda iştahsızlık da özellikle besinlerle tanıştığı ve iştah merkezinin yeni uyaranlarla karşılaştığı bu gelişim döneminde sıklıkla ortaya çıkan bir durum. Çocuklar, yemek yemeyi reddererek ya da sadece seçici yeme davranışı göstererek iştah kaybı yaşayabilir. Ancak unutmayın ki iştahsızlığın farklı nedenleri olabilir. Bu nedenle önemli olan, çocuğunuzun yemek yemeyi neden reddettiğini anlayarak yiyeceklerle sağlıklı bir ilişki kurmasına yardımcı olabilmek.

“Peki, çocuğum neden iştahsızlık yaşıyor?” diye merak ediyorsanız yukarıda da belirttiğimiz gibi bu durum, farklı nedenlerden dolayı ortaya çıkabilir. Çocuklarda iştahsızlığın olası nedenlerini şu şekilde sıralamak mümkün:

Biliyoruz ki çocuklar, bebeklik döneminde anne sütünden katı gıdaya geçerek yiyeceklerle tanışmaya başlar. Ancak sebze, meyve, süt ürünleri, baharatlar gibi pek çok besin türü olduğu için de aslında bu keşif, anlık bir değişimden öte uzun zamana yayılan bir dönem. Bu dönem içinde de çocukların keşifleri arasında beğenip beğenmediği seçenekler yavaş yavaş oturmaya başlar. Aslında oldukça doğal bir süreç, değil mi? Ancak çocuklar, bu süreçte seçici yeme eğilimi gösterebilir. Yani sürekli olarak belirli yiyecekleri tercih etmek isteyebilir ve diğerlerini yemekten kaçınabilir.

Yenilikler ne kadar heyecan verici olsa da aslında birer bilinmezliktir. Bu bilinmezliğe karşı korku duymak da sadece çocuklarda değil, yetişkinlerde de gözlemlenen bir davranış.

Düşünün ki farklı bir ülkede hiç denemediğiniz bir yemek ile karşılaştınız. Bir yandan yeni deneyim için heyecan duysanız da diğer yandan “Acaba içinde ne var? Güvenli mi?” soruları aklınızın bir köşesinde belirebilir. İşte, bazı çocuklar da deneyecekleri her besine karşı bu korku ile yaklaşabilir. Hissedilen korku da iştah kaybına yol açabilir.

Çocuğun yemek yeme isteğinin azalmasının nedeni duygusal faktörlerden de kaynaklı olabilir. Hayatında yaşadığı değişimler ve bu değişimlere karşı gösterdiği duygusal tepkiler, çocuğunuzun beslenme alışkanlıklarını etkileyebilir.

Çocuğun beslenme alışkanlıklarını düzenli ve dengeli bir hale getirmek için tabii ki ebeveynlerin rolü oldukça büyük. Ancak ebeveyn olarak çocuğunuzun beslenme alışkanlıklarının oturması için katı kurallara sahip planlama yaparsanız bu durum, çocuğun yemek yemekten kaçınmasına yol açabilir. Bu nedenle ebeveyn olarak sizin davranışlarınızın da çocuğun beslenme tutumunda önemli bir yere sahip olduğunu unutmayın.

Çocuğun iştahsızlığının altında yatan sebep boğaz ağrısı, mide ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıklar ve böyle rahatsızlıkları ortaya çıkaran hastalıklar olabilir. Unutmayın ki iştahsızlık, aynı zamanda bir rahatsızlığın belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Böyle bir durumda çocuğun farklı belirtiler gösterip göstermediğinin kontrol edilmesi ve tedavi için mutlaka profesyonel destek alınması oldukça önemli.

İştahsızlığın nedenlerinden de anlaşıldığı gibi çocuğunuzun iştahsızlık durumu, farklı sebeplerden dolayı ortaya çıkabilir. Eğer konu iştahsızlığın oluşmasına neden olan bir rahatsızlık veya hastalık değil de sadece davranışsal veya duygusal tepkiler ise ebeveyn olarak dikkat edeceğiniz birkaç unsur ile çocuğunuzun iştahsızlıkla baş etmesine yardımcı olabilirsiniz.

“Peki, nelere dikkat etmeliyim?” diye düşünüyorsanız çocuklarınızda iştahsızlığı tetikleyecek hareketlerden kaçınmak ve beslenme alışkanlıklarını düzene sokmak için dikkat etmeniz gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Çocuklar için bir yemek düzeni oluşturmak ve bu düzene bağlı olarak öğünleri belirlemek, çocuğunuzun beslenme alışkanlığı kazanması için önemli bir katkı. Tabii ki çocuğun yemek yiyeceği zamanları belirlerken uyku düzeni ve gün içerisindeki aktiviteleri de dikkate alın.

Örneğin çocuğun öğünlerini uyku saatine yakın bir zamanda veya bir aktiviteden hemen sonra planlarsanız uykusuzluk ve yorgunluktan kaynaklı olarak çocuğun yemek yemesini sağlamak daha zor hale gelebilir. Bu unsurlara dikkat ederek yemek düzeni oluşturabilir ve çocuğun bu düzende tutarlı bir şekilde ilerlemesine yardımcı olabilirsiniz.

Çocukların yemek yerken odağının yemekte olması gerekli. Eğer çocuğun odağı farklı bir uyaran tarafından değişirse bu durum yemek yeme davranışını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle çocuğunuzun yemek saatlerinde TV, telefon, kitap veya oyuncak gibi dikkatini dağıtacak unsurları ortadan kaldırmaya özen gösterin.

Çocuklarda iştahsızlığın nedenlerinde de belirttiğimiz gibi ebeveynlerin davranışları, çocukların beslenme alışkanlıkları için büyük öneme sahip. Yemek yemesi için baskıcı bir tutum ve stresli bir ortam, çocukta yemek yeme isteğini azaltabilir. Yemek yemediği için cezalandırmak veya tabağı bitene kadar masada kalmasını talep etmek gibi çocuğun yemek yeme ile ilişkini stresli hale getirecek davranışlardan kaçının.

Seçici yeme davranışında olan bir çocuk, sürekli aynı besinleri tüketmek isteyebilir. Bu alışkanlığını kırmak için de çocuğu, sevdiği yemekten uzaklaştırmak tabii ki etkili bir çözüm değil. Çünkü bu durum, çocukta bir tepki oluşmasına neden olarak diğer tüm yemekleri reddetmesine sebep olabilir. Bunun yerine farklı seçeneklerin yanına sevdiği yiyecekleri de ekleyerek alışkanlıkların kırılmasına yardımcı olabilirsiniz.

Çocuğunuzun yemek zamanlarını ailece geçirilen zamandan ayrı tutmamaya özen gösterin. Ebeveynleri olarak siz de yemek masasında vakit geçirerek bu zamanı daha keyifli hale getirebilirsiniz.

Ayrıca unutmayın ki çocuklar için ebeveynler önemli rol modeller. Bu nedenle ebeveynleri ne yapıyorsa onu yapma eğilimi gösterebilirler. Yani çocuğunuzun sizi yemek yerken görmesi, aynı zamanda yeme isteği için de olumlu etki yaratabilir. Buna ek olarak ailece yemek yeme alışkanlığı, yeni yiyecek korkusunu yenmesine de yardımcı olabilir.

Çocuklar için yeni yemekler denemek keşiflerle dolu bir yolculuk. Bu yolculuğu bilinmezlikten ziyade heyecanlı bir hale dönüştürmek için yemek planı yaparken çocuklarınızı da dahil etmeyi unutmayın.

Tarif kitaplarından resimler göstererek çocuğunuzdan haftalık yapacağınız yemekler için menü seçimleri yapmasını isteyebilirsiniz. Buna ek olarak market alışverişlerine birlikte giderek çocukların yiyecekleri keşfetmesini ve seçmesini sağlayabilirsiniz.

Çocuğunuzun beslenme alışkanlığı kazanması için gösterdiğiniz destek ile çocuğun iştahsızlık ile baş etmesine yardımcı olabilirsiniz. Ancak çocuğunuzun yaşadığı iştahsızlık sorununa daha kapsamlı bir şekilde çözüm sunabilmek için profesyonel destek almayı ihmal etmeyin.

Çocukların gelişiminde beslenmenin önemini ve sağlıklı beslenme için önerileri keşfetmek isterseniz “Çocukların Sağlıklı Gelişiminde Beslenme” yazımızı okuyabilirsiniz.

*Burada yer alan bilgiler bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez. Sağlığınız için lütfen doktorunuza ve/veya eczacınıza danışınız.